Dankzij opgravingsgegevens weten we dat na de Eerste Wereldoorlog meer dan 170 soldaten werden opgegraven in het kasteeldomein van Zonnebeke.
Van 30 april tot en met 15 november 2023 belichten een tijdelijke tentoonstelling in het Passchendaele Museum en een wandeling in het park dit bijzondere verhaal. Plaatsen waar lichamen werden opgegraven worden gemarkeerd met 'reflectiepunten', bakens die herinneren aan het drama dat zich er afspeelde.
Deze online expo gaat dieper in op de gebeurtenissen in het park in 1917.
Dit project kadert binnen het themajaar rond WO I in 2023 en 2024 van Toerisme Vlaanderen en Westtoer:
Begin 2019 wordt vrijwilliger Frans Descamps gevraagd om voor het Passchendaele Museum ontgravingsgegevens te inventariseren. Daarbij valt zijn oog op een naamgenoot, die hij eerder al was tegengekomen, William Fraley Deschamps. Onderzoek wijst uit dat William na de oorlog in het kasteeldomein van Zonnebeke wordt ontgraven.
Vrijwilliger Frans doet onderzoek naar William Deschamps en schrijft een artikel in Schrapnel, het tijdschrift van WFA België.
Het enthousiasme van Frans werkt aanstekelijk voor het museumteam. Het is de aanzet om meer te doen met ontgravingsgegevens van doden in het kasteeldomein van Zonnebeke, waar het Passchendaele Museum gehuisvest is.
William Deschamps
William Deschamps
William Fraley Deschamps, een voormalige voerman, werd in 1892 geboren in Coonambelah, Queensland, Australië. Zijn vader August werd geboren in Caen, Normandië, Frankrijk en emigreerde naar Australië toen hij 15 jaar oud was.
William sloot zich in oktober 1916 aan bij het 25ste Bataljon van de Australische Infanterie, onderdeel van de 7de Australische Brigade van de 2de Australische Divisie. Vanaf september nam de Divisie deel aan de Slag om Passendale en viel op 20 september 1917 Anzac Ridge aan. De startlijn lag net ten oosten van het gehucht Westhoek. Het 25ste Bataljon trok door de vallei van Haenebeek en de noordelijke rand van de Nonnenbossen en slaagden erin de Rode Lijn te consolideren tegen 6.10 uur. De aanval was een succes. De Duitse artillerie was tijdens de aanval redelijk rustig geweest, maar rond het middaguur begonnen de Duitsers het veroverde terrein te beschieten en twee posten in de lijn van het 25ste Bataljon werden getroffen. Ondanks het succes van de aanval had het bataljon zware verliezen geleden. Drieëndertig mannen werden gedood, tien mannen stierven aan hun verwondingen, 128 mannen raakten gewond en vier mannen werden vermist.
William Fraley, 25 jaar oud, sneuvelde op 21 september 1917. Hij werd aanvankelijk begraven op het kasteelterrein van Zonnebeke, net ten westen van De Knoet Farm (28.D.28.a.70.60), dat toen nog in handen van de Duitsers was. Mogelijks werd hij gevangengenomen op 20 september. Hij werd herbegraven op Tyne Cot Cemetery.
De bronnen
Voor haast elke gesneuvelde van de Commonwealth die na de oorlog werd overgebracht naar een verzamelbegraafplaats is een burial return sheet voorhanden. De coördinaten op dit document duiden vrij exact aan waar een lichaam tijdens de oorlog oorspronkelijk werd begraven.
De plaats van ontgraving geeft meer inzicht in hoe iemand om het leven is gekomen. Ze stelt ons in staat om aan de hand van loopgravenkaarten en moderne digitale toepassingen deze positie in het hedendaagse landschap te markeren. Ook kunnen we met de burial return sheets nagaan hoeveel lichamen op een bepaalde locatie werden gevonden.
© Commonwealth War Graves Commission
Inventarisatie
Het Passchendaele Museum kreeg in 2019 van de Commonwealth War Graves Commission een digitale kopie van alle burial return sheets van begraafplaatsen waarvan we weten dat er gesneuvelden uit Zonnebeke rusten.
Vrijwilliger Frans Descamps nam daarop de duizenden documenten door, op zoek naar relevante coördinaten. In een vereenvoudigd zoekgebied van een ongeveer één vierkante kilometer definieerde hij 346 ontgraven Australiërs, Britten, Canadezen en Zuid-Afrikanen. Daarvan is ongeveer 40% bij naam gekend.
Van elke gevonden gesneuvelde noteerde Frans zorgvuldig de gegevens van ontgraving. Dit was de basis voor het geopositioneren van de veldgraven in het kasteeldomein en het diepgaand onderzoek dat er op volgde.
En de Duitsers?
Het aantal Duitsers dat na de oorlog in Zonnebeke werd opgegraven was wellicht even groot. Voorlopig zijn er geen gegevens over Duitse ontgravingen gekend.
Honderden Duitsers stierven echter in het zoekgebied. Hun graven zijn verdwenen of hun stoffelijke resten zijn niet geïdentificeerd. Mogelijk liggen velen van hen als onbekende soldaten begraven op een Duitse begraafplaats.
De cijfers spreken voor zich: van de 356 gesneuvelde soldaten van Reserve Infanterie Regiment 212 dat op 4 oktober 1917 in en om het kasteeldomein klaarstond voor een aanval, heeft slechts één op de tien een bekend graf. Minder dan twee op de tien worden herdacht op een vermistenmonument.
Zonder gegevens van ontgraving kunnen we de vele Duitse doden in het kasteeldomein geen ‘reflectiepunt’ geven. Toch hebben we hun namen geïnventariseerd en verwerkt in dit project. Want in een oorlog zijn er geen winnaars of verliezers.
© MMP1917Bakens van herinnering
Tussen 30 april en 15 november 2023 markeren in het kasteeldomein ‘reflectiepunten’ de plaatsen waar na de oorlog lichamen zijn ontgraven. Het zijn bakens die herinneren aan de drama’s die er plaatsvonden.
Een wandeling leidt langs deze land-art installatie, die door vrijwilligers van het Passchendaele Museum werden geplaatst. Onderweg maak je kennis met enkele mannen die vlakbij het museum vochten en stierven.
